κώλος

ο (Μ κῶλος)

το κατώτατο άκρο τού εντερικού σωλήνα, ο πρωκτός

νεοελλ.

1. τα οπίσθια, οι γλουτοί, ο πισινός

2. το πίσω μέρος ρούχων που εφάπτεται στους γλουτούς («τρύπησε ο κώλος τού παντελονιού»)

3. η βάση ή ο πυθμένας αγγείου, καλαθιού κ.λπ. («έσπασε ο κώλος τής κανάτας»)

4. το πίσω ή κάτω μέρος ορισμένων πραγμάτων (α. «ο κώλος τής βελόνας» β. «ο κώλος τού αβγού»)

5. φρ. «τά θέλει ο κώλος μου» — επιζητώ ή προκαλώ φιλονικία, διαμάχη, επιβάρυνση ή κίνδυνο

β) «είναι κώλος και βρακί» — είναι πολύ στενά συνδεδεμένοι, είναι αχώριστοι

γ) «μέ πέρασε από τού σκύλου τον κώλο» — με καθύβρισε, μού μίλησε υβριστικά

δ) «μού βγαίνει ο κώλος» — κουράζομαι πολύ, εξουθενώνομαι από κάτι

ε) «μού έπιασε τον κώλο» — μέ εξαπάτησε ή μέ εκμεταλλεύθηκε

στ) «θα μού κόψει τον κώλο» — θα μέ επιπλήξει πολύ ή θα μέ τιμωρήσει αυστηρά

ζ) «μ' έστειλε στού διαβόλου τον κώλο» — μέ έδιωξε κακήν κακώς ή μέ έβρισε πολύ

η) «χτυπώ τον κώλο μου στον τοίχο» ή «χτυπώ τον κώλο μου στο μάρμαρο» — αποτυγχάνω παταγωδώς ή πτωχεύω

θ) «... είναι τού κώλου» — είναι ανοησίες, αηδίες ή πράγματα ανάξια λόγου και εκτίμησης

ι) «γίναμε κώλος» — μαλώσαμε φοβερά, ήλθαμε σε οξεία διαφωνία και διαμάχη

ια) «είναι (μεγάλος) κώλος» — είναι πολύ τυχερός

ιβ) «τον κώλο σου να φοβερίζεις» — οι απειλές σου δεν μέ φοβίζουν καθόλου

ιγ) «στρώνω κώλο» — αποφασίζω να δουλέψω εντατικά

ιδ) «στήνω κώλο» — συμβιβάζομαι θυσιάζοντας την αξιοπρέπειά μου

ιε) «αν σού βαστάει ο κώλος» — αν τολμάς

6. παροιμ. α) «έκανε κι η μύγα κώλο κι έχεσε τον κόσμο όλο» — λέγεται για άνθρωπο που απέκτησε όψιμα ή πρόσφατα αξία και αμέσως άρχισε να συμπεριφέρεται αλαζονικά και υπεροπτικά

β) «μιλάνε όλοι μιλάν κι οι κώλοι» — λέγεται για εκείνους που εκφέρουν κρίση ή ασκούν κριτική χωρίς να έχουν δική τους αντίληψη αυτού για το οποίο μιλούν

γ) «βρέξε κώλο να φας ψάρι» — δούλεψε για να αποκτήσεις κάτι

δ) «πότ' ο Γιάννης δεν μπορεί, πότ' ο κώλος του πονεί» — λέγεται για τους μαλθακούς ή φιλάσθενους

ε) «γλυκός ο ύπνος την αυγή, γυμνός ο κώλος τη Λαμπρή» — η αεργία συνεπάγεται τη μη απόκτηση τών αναγκαίων για τη ζωή

ζ) «ο ύπνος τρέφει μάγουλα και ξεγυμνώνει κώλους» — όποιος κοιμάται πολύ και δεν δουλεύει γίνεται φτωχός

η) «τού κώλου τα εννιάμερα» — σαχλαμάρες, ανοησίες

θ) «ορθογραφία γυρεύεις από τής μυλωνούς τον κώλο» — λέγεται για αυτούς που έχουν απαιτήσεις από ακατάλληλο ή ανίκανο άτομο

μσν.

1. κοίλωμα

2. πρύμνη πλοίου.

[ΕΤΥΜΟΛ. Μεταπλασμένος τ. τού κῶλον (ενν. ἔντερον), με αλλαγή γένους (πρβλ. πέπλος: πέπλο), πιθ. κατά το πρωκτός (ο)].